“Liderlerin kalitesini anlamanın en kısa yolu etrafındaki kişilere bakmaktır.”
Niccola Machiavelli
İnsanoğlunun evrim sürecinin bir sonucu olsa gerek, herhangi bir konuda ikinci olan hatırlanmaz ya da hatırlanmak istenmez. Oysa, metaforik anlamda, İbrani dinlere göre Adem’in ilk karısı Lilith değil Havva’nın insanlığın atası olması bu yönden manidardır; basitçe, “ikincilerin ilki sayesinde insanlık türeyebilmiştir,” denebilir.
Örneğin; Yahudilikte, Hz. Musa konuşma konusunda pek başarılı olmadığı için onun yerine konuşan Hz. Harun; Hristiyanlıkta, Hz. İsa’nın öğretilerini yayan Aziz Pavlus; İslamın tebliğ sürecinde Hz. Muhammed’in sağ kolu olan Hz. Ali ilk akla gelen ikincilerdir.
Türk tarihinde ikincilere; başındaki hükümdar dururken adına anıt dikilecek kadar itibar sahibi olan Tonyukuk’u; Selçuklu İmparatorluğu’na devlet sıfatı kazandıran Nizâmülmülk’ü; “Osmanlı’da kaç padişah var?” sorusuna 36+1 cevabını verebileceğimiz Kanuni Sultan Süleyman’ın son vezir-i azamı Sokollu Mehmed Paşa’yı ve kuşkusuz daha yakın bir tarihten İsmet İnönü’yü örnek olarak gösterebiliriz.
Bunlara dünya tarihinden, Sezar’ın yakın arkadaşı ve komutanı Marcus Antonius’u; Fidel Castro’yla birlikte Küba Devrimini gerçekleştiren Che Guevara’yı; Sovyet Devrimi’nin Lenin’den sonraki en kudretli ismi Troçki’yi ekleyebiliriz. (İkinciler bağlamında Mevlana ile Şems-i Tebrizi, Marx ile Engels, Wozniak ile Steve Jobs hatta Gılgamış ile Enkidu ilişkisi ayrı bir çerçevede ele alınabilir.)
Bu liste uzatılabilse de hepsinin ortak özelliğinin; çoğu zaman, kendini adayan ikinciler simgeleşen birinciler olsa da ikincilerin gölgede kalmadıkları dönemlerde iş ve işleyişte niteliksel dönüşümlerin yaşandığı gerçeğidir. Başka bir ifadeyle birincilerin kalitesini belirleyen ikincilerin kim olduğudur. (Muhtemelen bu nedenle bana ikinciler, birincilerin aksine benzersiz hikâyeleriyle hep daha ilgi çekici gelmişlerdir.)
Günümüzde ikincilerin esamesinin neden okunmadığının sebebi sanırım şu soruların cevabında gizli…
Sisteme değil kişilere önem verilen, liderin tek ve vazgeçilmez olduğu bir ortamda ikinciler ortaya çıkabilir mi? Bunun nedeni liderin, liyakatli insanlara yol verirse, gün gelir koltuğuna göz koyarlar endişesiyle yeni liderler değil tebaa yaratma peşine düşmesinden kaynaklı olabilir mi? Peki siz mensubu olduğunuz ya da sempati beslediğiniz herhangi bir örgütte, takımda, dernekte, partide, iş yerinde liderin dışında, o olmadığında sistemin sürekliliğini sağlayacak bir ikinci görüyor musunuz?
Comments